11. Sınıf Türk Edebiyatı Yenileşme Dönemi

I. Askerî

II. Siyasi

III. Coğrafi

IV. İktisadi

V. İdari

Numaralanmış alanlardan hangisi Osmanlı Devleti’nde düzenin bozulma nedenlerinin temel başlıklarından biri olamaz?

Ukûl-i zâhire sâid fezâ-yı ecrâma

Kuvâ-yı câzibe kanunu pâye-i mirkat

(Parlak akıllar bir yandan gökyüzüne doğru yükselirken yer çekimi kanunu da insan için bir merdiven vazifesi görmekte.)

Nüfûs-ı fâkire nâzil kaâret-i arza

Delîl-i mebhas-ı tekvîn defâin-i tabakât

(Düşünen kişiler bir yandan yerkürenin derinliklerine doğru inerken dünyanın yaratılışına ait deliller de artık toprak tabakaları arasında araştırılıyor.)

Tefâhür eylemesin mi bu asr â’sâra

Kısalttı bu’d-ı mekân u zamânı muhtere’ât

(Bütün bunlara bakarak içinde yaşadığımız asrın önceki asırlara bakarak övünmesi normal değil mi? On dokuzuncu asırdaki bütün icatlar, zamanı ve mekânı kısaltmış bulunmaktadır.)

Bu beyitlerde Sadullah Paşa aşağıda verilenlerin hangisinin önemine dikkat çekmektedir?

Çağdaşlaşma hareketinin bir bütün olduğunu ve onun bir programa bağlanması gerektiğini ilk kavrayan hü- kümdar, III. Selim (1789-1808) olmuştur. Onun çağdaş- laşma konusundaki büyük arzusunu, Avrupa ile temasları çoğaltmadaki çabası da gösterir. Başlıca Avrupa devletlerinde, belli işler için gönderilen geçici elçiler yerine, ilk defa olarak, şimdiki gibi gittikleri ülkelerde birkaç yıl sürekli kalan elçilikler kurması da bu arzunun açık ifadesidir. Ordunun modernleştirilmesi konusundaki çabası ise daha da büyüktür... Ayrıca tamamıyla soysuzlaşmış ve bir haydut sürüsü haline gelmiş yeniçeri ordusunun zamanla yerini alacak ve Batılı tarzda yetiştirilecek yeni bir ordu düzenlemeye başlanmıştır.

Bu metinden hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Gülhane Hattı, Osmanlı İmparatorluğu’nda hâkim sentez olan Türk-İslam unsuru ile “reaya” diye anılan diğer dinlere bağlı unsurlar için “can, mal ve namus” güvenli- ğini kabul ediyordu. O zamana kadar, imparatorlukta en küçük fertten en büyük devlet adamına kadar, kimsenin bu hususlarda bir garantisi yoktu. Padişah, lüzum gördüğü anda başvekillerin bile mallarına el koyar ve kendilerini idam ettirebilirdi. Hâlbuki bu fermanla, “muhakeme edilmeksizin kimsenin hiçbir cezaya çarptırılamayaca- ğı” ilan ediliyor, yani padişah bu husustaki yetkisinden vazgeçiyordu. Adaletin sağlanması için yeni kanunlar yapılacak, vergi sistemi yeniden düzenlenecek, askere alma usulü de adalete uygun bir şekle getirilecekti.

Bu metinden hareketle aşağıdakilerden hangisinin Tanzimat Fermanı’nın (1839) ilan edilme nedenlerinden biri olduğu söylenemez?

Osmanlı coğrafyasında Türklerden başka Yunanlılar, Arnavutlar, Bulgarlar, Sırplar ve Romenler yaşıyordu. Bu uluslar Fransız İhtilali’nin doğurduğu milliyetçilik, hürriyet, hukuk, demokrasi gibi düşünceleri Batılılardan öğrenmişlerdi. Batılılar bütün bu hukuki ve sosyal hakların bu uluslara verilmesini istiyordu.

Bu metinden hareketle Tanzimat Fermanı’nın ilan edilme nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

Tanzimat’la beraber padişahın azimli davranışı karşı- sında, imparatorluğun kapıları -bir daha kapanmamacasına- Batı dünyasına açılmıştı. Batıcı aydınların henüz sayıca azlığı dolayısıyla, Batı medeniyetine doğru siyasi ve idari alanlarda devletçe yapılmış çalışmaların gerçek yorumunu ve açıklamasını yapmaya ve hele onları yayıp yerleştirmeye henüz maddeten imkân yoktu. Bu sebeple gazetelerde siyasi olayların dışında olarak Batı kültürü hakkındaki haberler hem kısıtlı hem de çok basit ilmî ve teknik hususlara ait bulunuyor, sadece Batı’da yapılan icat ve keşiflerden ve bunların faydalarından kısaca bahsolunuyordu. Buna rağmen zaman zaman verilen bu ufak bilgiler, yavaş yavaş halkta Batı medeniyetinin bilim ve teknik alanlarındaki üstünlüğü ve bu üstünlüğün zararlı değil faydalı şeylerden ileri geldiği inancını uyandırmakta idi. Fakat asıl yapılacak iş, kestirmeden gitmek, Batı medeniyetine ait şeylerin kötü şeyler olmadığını halka kendi gözü ile gördürüp kendi kulağı ile duyurmaktı

Bu metin Tanzimat Dönemi’yle ilgili olarak aşağıdakilerin hangisinin temel göstergesidir?