11. Sınıf Türk Edebiyatı Tanzimat Dönemi Edebiyatının Oluşumu

Bu alan, Müslüman– Şark edebiyatlarının en az tanıdığı sanat dalıdır. Denilebilir ki, Tanzimat’la memleketimize girmiş tek tür odur çünkü aradaki estetik farkına, iç nizamların ayrılığına rağmen şiir ve muhtelif türler bizde de vardı. Şark hikâyesi, garplı romanla arasındaki farkın büyüklüğüne rağmen daima mevcuttu. Hatta felsefe ve teoloji mekteplerinin zaruri olarak birbirlerini tenkitle işe başlamaları düşünülürse tenkit dahi edebiyatımızda tabiatıyla vardı. Yalnız bu türün gerek bizde ve gerek başka İslam edebiyatlarında benzerinin bulunduğu iddia edilemez.

Bu metinde bahsedilen tür aşağıdakilerden hangisidir?

Münif Paşa 1828’de doğar. Bu itibarla Cevdet Paşa, Şinasi ve Ziya Paşa ile aynı nesilden sayılır. Yetişmesi de onlara benzer. Çocukluğunda babasıyla beraber bulunduğu Mısır’da Mehmed Ali Paşa’nın yeniliklerine şahit olduktan sonra 1852’de Tercüme Odası’na girer. Orada muhtedi Emin Efendi’den Fransızca öğrenir. 1855’te Kemal Paşa’nın maiyetinde Berlin’e gider, Avrupa’yı görür, Almanca öğrenir. Gazetecilikten başka hukuk, iktisat, edebiyat, felsefe hepsi onu çekmiştir. Herkesin her şeyi birden öğrenmeye çalıştığı ve gençlerin bazen hiçbir hocasız ve rehbersiz yepyeni bir bilginin ortasına tek bir kitapla atıldığı böyle devirde bu çok tabiidir fakat asıl hüviyetini ne bu tecessüs ne de resmi hayatını o kadar başarılı yapan büyük vazifelerinde aramalıdır. O da Cevdet Paşa gibi öğretmek için doğanlardandır. Ve ömrünün sonuna kadar öğretmiştir. Gazeteciliği dahi bir nevi hocalıktır.

Bu metinden hareketle Münif Paşa ve diğer sanatçıların yetişme süreçleri için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

“Düzenlemeler” anlamına gelen “Tanzimat” sözcüğünün edebiyatta ---- yılında, ---- ve ---- tarafından çıkarılan ---- gazetesiyle başladığı genel kabul olarak bilinmektedir.

Bu cümlede boşluklarla gösterilen yerlere aşağıdakilerin hangisi getirilmelidir?

Bu devirde gazete hemen hemen tek başına yeniliği idare eder. Birkaç senenin içinde ve birkaç el değiştirmede ufak tefek hadiseleri nakletmek suretiyle dünya ile bir münasebet kuran, bazı faydalı bilgiler veren, okumayı zaman geçirme şekillerinden biri yapan bir vasıta olmaktan çıkar. Hakiki manasında kürsü olur. Fikir, onun sayesinde yavaş yavaş yapıcı bir unsur olarak hayata girer. O zamana kadar yukarıdan gelen etkilemelerle idare edilen cemiyetimiz, onun sayesinde hayatın hakiki çehresi olan -veya zannedilen, çünkü yanlış konmuş da olabilirler- meselelerle karşılaşır. Vatan, millet, insanlık, hürriyet, hak, adalet gibi mefhumların etrafında hakiki bir insan teşekkül eder. Memlekette hatırı sayılacak bir efkârı umumiye (kamuoyu) vücuda gelir.

Bu metinden hareketle Tanzimat yıllarındaki gazeteciliğin en önemli işlevi aşağıdakilerden hangisidir?

Dilin irâdesini başta akl eder tedbîr

(Gönlün kontrolünü en başta akıl sağlar.)

Ziyâ-yı akl ile tefrîk-i hüsn ü kubh olunur (İyi ve kötünün ayrımı, aklın gerçekleşir)

Şinasi’den alınan bu dizeler hangi amaca hizmet etmektedir?

Edebiyatın sosyal hizmete girmesi, çevresindeki her şeyle doğrudan doğruya ilgilenmesi prensibi ile Türk edebiyatı, asırlardan beri ilk defa olarak hayatla yüz yüze geliyor, olaylar ve insanları oldukları gibi görüp göstermeye başlıyordu. Bu durum, eski edebiyatın her alandaki soyutluğundan kurtuluşun, somuta bağlanışın ifadesi demekti.

Aşağıdaki dizelerin hangisi bu anlayışı yansıtır bir niteliktedir?

Aşağıdaki sanatçılardan hangisinin yazma amacı sanat eserleri yardımıyla sosyal fayda sağlamak olmamıştır?